ความเป็นมาของชื่อประเทศอินโดเนเซีย มาเลเซีย และฟิลิปปินส์

โดย นิอับดุลรากิ๊บ บินนิฮัสซัน

ประเทศอินโดเนเซีย
ในปีทศวรรษที่ 1920 นาย Ernest Francois Eugene Douwes Dekker (1879-1950), ซึ่งรู้จักกันในนามของ Dr. Setiabudi ได้เสนอชื่อของประเทศอินโดเนเซียโดยชื่อนั้นไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับคำว่า “อินเดีย” ชื่อที่เขาเสนอนั้นคือ นูซันตารา หรือ Nusantara เป็นที่ถูกลืมมานับร้อยปี Dr. Setiabudi นำชื่อนี้มาจากหนังสือโบราณที่ชื่อว่า Pararaton เป็นหนังสือที่มีการค้นพบที่เกาะบาหลีในศตวรรษที่ 9 หนังสือนี้เขียนขึ้นในสมัยมาชาปาฮิต หนังสือเล่มนี้ได้รับการแปลโดย J.L.A. Brandes และจัดพิมพ์ในปี 1920โดยNicholaas Johannes Krom ความหมายของ Nusantara ที่ Dr. Setiabudi ให้ความหมายนั้นแตกต่างจากความหมายในสมัยมาชาปาฮิต ซึ่งในสมัยมาชาปาฮิตนั้นคำว่า Nusantara หมายถึงบรรดาเกาะที่อยู่นอกเกาะชวา คำว่า antara ในภาษาสันสกฤตหมายถึง ภายนอก, ฝั่งตรงข้าม อันมีความหมายที่ตรงกันข้ามกับคำว่า Jawadwipa (เกาะชวา) ใน Sumpah Palapa ของ Gajah Madaได้กล่าวว่า
"Lamun huwus kalah nusantara, isun amukti palapa" (ถ้าสามารถเอาชนะบรรดาเกาะฝั่งตรงข้ามได้แล้ว ข้าจึงจะพักผ่อน)

Dr. Setiabudi กล่าวว่าความหมายในสมัยมาชาปาฮิต เป็นการให้ความหมายที่เน้นชาตินิยม การให้ความหมายของ Dr. Setiabudi นั้น เขากล่าวว่ามีคำว่า antara มีความหมายในภาษามลายูว่า ระหว่าง ทำให้คำว่า นูซันตารา หรือ nusantara มีความหมายว่า ดินแดนที่อยู่ระหว่างสองทวีป สองมหาสมุทร ซึ่งจะทำให้เกาะชวาก็เป็นส่วนหนึ่งของดินแดนดังกล่าว การเสนอชื่อ nusantara ของ Dr. Setiabudi ทำให้ชื่อนี้ได้รับความนิยมของประชาชนนอกเหนือจากชื่อเรียกดินแดนอินโดเนเซียในสมัยนั้นว่า Hindia Belanda จนถึงปัจจุบันคำว่า nusantara มีความหมายถึงประเทศอินโดเนเซีย อย่างไรก็ตาม คำว่า Nusantara นั้นในวงวิชาการทั่วไปยังมีความหมายถึง ดินแดนภูมิภาคมลายู ซึ่งประกอบด้วยประเทศมาเลเซีย อินโดเนเซีย บรูไน สิงคโปร์ ฟิลิปปินส์ และภาคใต้ของประเทศไทย

ในปี 1847 ที่สิงคปร์ ได้มีการออกวารสารวิชาการรายปี มีชื่อว่า Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA) โดยมีบรรณาธิการชื่อ James Richardson Logan (1819-1869) เป็นนักวิชาการชาวสกอตแลนด์ที่จบการศึกษาด้านกฎหมายจากมหาวิทยาลัยเอดินเบิร์ก (Universitas Edinburgh) ต่อมาในปี 1849 มีนักมานุษยวิทยาชาวอังกฤษชื่อว่า George Samuel Windsor Earl (1813-1865) ได้เข้าร่วมเป็นบรรณาธิการของวารสาร JIAEA ด้วย

ในวารสาร JIAEA ฉบับที่ IV ปี tahun 1850 หน้า 66-74 George Samuel Windsor Earl ได้เขียนบทความชื่อ On the Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations ในบทความดังกล่าวเขาได้เขียนว่า ถึงเวลาแล้วที่ประชาชนชาวหมู่เกาะอินเดียหรือหมู่เกาะมลายูจะมีชื่อเรียกดินแดนของตนเองเป็นการเฉพาะ (a distinctive name) เพราะชื่อฮินเดียนั้นไม่ถูกต้อง และมักสับสนกับชื่ออินเดียอีกแห่งหนึ่ง และ เขาเสนอชื่อเฉพาะสำหรับดินแดนอินโดเนเซียในปัจจุบัน 2 ชื่อให้เลือก ชื่อดังกล่าวคือ Indunesia หรือ Malayunesia โดยคำว่า nesosในภาษากรีกมีความหมายว่า เกาะ โดยเขาได้เขียนในหน้า 71 ของบทความดังกล่าวว่า
"... the inhabitants of the Indian Archipelago or Malayan Archipelago would become respectively Indunesians or Malayunesians".

George Samuel Windsor Earl ให้ความสนใจชื่อ Malayunesia (หมู่เกาะมลายู)มากกว่าชื่อ Indunesia (หมู่เกาะฮินเดีย หรือหมู่เกาะอินเดีย) เพราะคำว่า Malayunesia มีความถูกต้องกับดินแดนของชนชาติมลายู ส่วน Indunesia เขากล่าวว่าสามารถใช้กับดินแดนที่เป็นประเทศศรีลังกาหรือมัลดีฟส์ในปัจจุบัน และด้วยดินแดนนี้มีการใช้ภาษามลายูในการสื่อสาร ในบทความดังกล่าวเขาใช้คำว่า Malayunesia เมื่อกล่าวถึงดินแดนอินโดเนเซียปัจจุบันdan tidak memakai istilah Indunesia.

ในวารสารวิชาร JIAEA เล่มเดียวกันนั้น James Richardson Logan ได้เขียนบทความชื่อ The Ethnology of the Indian Archipelago ในหน้า 252-347 ในบทความดังกล่าวเขากล่าวว่าดินแดนอินโดเนเซียในปัจจุบันต้องมีชื่อเฉพาะของตนเอง ด้วยชื่อเรียกดินแดนนี้มีชื่อยาวเกินไป นั้นคือชื่อหมู่เกาะอินเดีย หรือ "Indian Archipelago" ซึ่งสร้างความสับสนแก่ผู้คนเป็นอันมาก ดังนั้น James Richardson Logan จึงนำชื่อที่ George Samuel Windsor Earl ไม่สนใจมาปัดฝุ่นใหม่ โดยเปลี่ยนให้พูดได้ง่ายขึ้น นั้นคือ เปลี่ยนอักษร U มาเป็น O จากคำว่า Indunesia มาเป็น Indonesia นับแต่นั้นมาชื่อดินแดนนั้นก็ได้เป็นที่ยอมรับว่าเหมาะที่จะใช้ชื่ออินโดเนเซีย (Indonesia) จนถึงปัจจุบัน

ครั้งแรกที่คำว่า อินโดเนเซีย ได้เกิดขึ้นในโลกนี้ โดยการพิมพ์ในวารสาร JIAEA หน้า 254 มีเนื้อความว่า :
"Mr. Earl suggests the ethnographical term Indunesian, but rejects it in favour of Malayunesian. I prefer the purely geographical term Indonesia, which is merely a shorter synonym for the Indian Islands or the Indian Archipelago".

ตอนที่ James Richardson Logan เสนอชื่อ Indonesia เขาคงไม่คิดว่าชื่อนี้จะกลายเป็นชื่อทางการของดินแดนนั้น นับแต่เสนอชื่ออินโดเนเซียแล้ว เขามักจะใช้ชื่อนี้ในบทความวิชาการต่างๆของเขา ต่อมาชื่อนี้ได้เป็นที่ยอมรับของนักวิชาการด้านมานุษยวิทยาและนักภูมิศาสตร์ ในปี 1884 นาย Adolf Bastian (1826-1905) อาจารย์นักมานุษยวิทยาแห่งมหาวิทยาลัยเบอร์ลิน (University of Berlin) ได้เขียนหนังสือชื่อ Indonesien oder die Inseln des Malayischen Archipel เป็นจำนวน 5 เล่ม ซึ่งเขาได้เดินทางไปสำรวจยังดินแดนอินโดเนเซียในปัจจุบัน จากปี 1864 ถึงปี 1880 หนังสือชุดดังกล่าวเป็นหนังสือที่เผยแพร่คำว่า อินโดเนเซีย ในหมู่นักวิชาการชาวฮอลันดา จนเกิดความเข้าใจผิดคิดว่า คำว่าอินโดเนเซียนั้น นาย Adolf Bastian เป็นผู้ประดิษฐ์ ความเข้าใจผิดนี้จนทำให้มีการบันทึกว่า นาย Adolf Bastian เป็นผู้ประดิษฐ์ ซึ่งปรากฏอยู่ในหนังสือชื่อ Encyclopedie van Nederlandsch-Indie ในปี 1918 ความจริงแล้วนาย Adolf Bastian เพียงนำชื่อ อินโดเนเซียมาจากงานเขียนของนาย James Richardson Logan ดังนั้นเราก็สามารถสรุปได้ว่า นาย James Richardson Logan คือผู้ประดิษฐ์ชื่อ อินโดเนเซีย ในหมู่ชนพื้นเมืองนั้นปรากฏว่า นาย Suwardi Suryaningrat (Ki Hajar Dewantara) เป็นคนแรกที่นำชื่ออินโดเนเซียมาใช้ ในขณะที่เขาถูกเนรเทศไปยังประเทศฮอลันดาในปี 1913 เขาได้ตั้งหน่วยเผยแพร่ข่าวสารขึ้นโดยใช้ชื่อว่า Indonesische Pers-bureau

หลังจากนั้นในปี 1917 ศาสตราจารย์ Cornelis van Vollenhoven ได้นำชื่อ indonesisch (Indonesia) มาใช้แทนชื่อ indisch (ฮินเดีย) นอกจากนั้นชื่อชนพื้นเมืองก็ถูกเรียกว่า indonesiër (ชาวอินโดเนเซีย) แทนคำว่า inlander (ชนพื้นเมือง) diganti dengan (orang Indonesia)
สำหรับชื่อเรียกของประเทศอินโดเนเซียนั้น มีทั้งที่เขียนมา “อินโดเนเซีย” และ “อินโดนีเซีย” จากการสอบถามชาวอินโดเนเซีย เขากล่าวว่า ประเทศของเขามีชื่อว่า อินโดเนเซีย ไม่ใช่ อินโดนีเซีย เพราะ ne จะอ่านว่า เน ไม่ใช่ นี

ประเทศมาเลเซีย
ชื่อประเทศมาเลเซียนั้น คนส่วนใหญ่คิดว่าชื่อประเทศนี้ย่อมเกิดขึ้นในประเทศมาเลเซีย แต่ความจริงไม่ได้เป็นเช่นนั้นเลย ผู้ประดิษฐ์คำว่า Malaysia เป็นชาวฟิลิปปินส์ เขาชื่อว่า Wenceslao Q. Vinzons ชื่อคำว่า “มาเลเซีย”มาจากชื่อหนังสือที่เขาแต่งนั้นคือ “Malaysia Irredenta”

ประเทศฟิลิปปินส์
ชื่อของประเทศฟิลิปปินส์นั้นนำมาจากชื่อของกษัตริย์ฟิลิปที่ 2 แห่งประเทศสเปนในศตวรรษที่ 16 ครั้งนั้นนักเดินเรือชาวสเปนที่ชื่อว่า Ruy López de Villalobos นำมาชื่อกษัตริย์สเปนมาเรียกหมู่เกาะฟิลิปปินส์ว่า Las Islas Filipinas (Philippines) เพื่อเป็นเกียรติกษัตริย์สเปนซึ่งขณะนั้นเป็นมกุฎราชกุมารอยู่ เดิมคำว่า Las Islas Filipinas จะหมายถึงเกาะ Leyte และเกาะ Samar ต่อมาชื่อ Philippines ใช้เรียกหมู่เกาะฟิลิปปินส์ทั้งหมด